Συμμετέχω, Αποφασίζω, Ελέγχω, Διαμορφώνω

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ:
Δημοκρατικός έλεγχος των μελών

Οι συνεργατικές εταιρείες είναι δημοκρατικές οργανώσεις, οι οποίες ελέγχονται από τα μέλη τους, τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και στη λήψη των αποφάσεων τους. Οι άνδρες και οι γυναίκες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως αιρετοί αντιπρόσωποι είναι υπόλογοι στα μέλη. Πρωτίστως τα μέλη των συνεργατικών εταιρειών έχουν ίσα εκλογικά δικαιώματα (ένα μέλος, μία ψήφος) και παράλληλα οι συνεργατικές εταιρείες είναι οργανωμένες με δημοκρατικό τρόπο.

Σύμφωνα με την Αρχή αυτή οι συνεργατικές εταιρείες είναι δημοκρατικοί οργανισμοί, δηλαδή, όλες οι εξουσίες της διοίκησης πηγάζουν από τα μέλη τους και τα μέλη είναι όλα ίσα απέναντι στη διοίκηση έχοντας τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις. Κυρίαρχο όργανο είναι η γενική συνέλευση στην οποία έχουν δικαίωμα συμμετοχής όλα τα μέλη. Η γενική συνέλευση συνέρχεται τακτικά, συνήθως μια φορά κάθε έτος και έκτακτα όταν παρουσιαστούν σοβαρά θέματα τα οποία ξεφεύγουν των αρμοδιοτήτων της διοίκησης ή όταν τούτο επιβάλλεται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Στις γενικές συνελεύσεις τα μέλη ελέγχουν όλες τις πράξεις ή και τις παραλήψεις της διοίκησης και συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής της συνεργατικής εταιρείας και στη λήψη των διαφόρων σοβαρών αποφάσεων.

Πρακτικά ο έλεγχος της διοίκησης μιας συνεργατικής εταιρείας από τα μέλη αφορά συνήθως

• την εφαρμογή του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου και των συνεργατικών Αρχών,
• την οικονομική και λογιστική διαχείριση της εταιρείας,
• τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται για την ανάπτυξη της,
• την εφαρμογή των αποφάσεων που λήφθηκαν σε προηγούμενες γενικές συνελεύσεις των μελών κ.λπ.

Σε αντίθεση με τα άλλα νομικά πρόσωπα, που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα, οι αποφάσεις στις γενικές συνελεύσεις των συνεργατικών εταιρειών λαμβάνονται από την πλειοψηφία των μελών τα οποία παρευρίσκονται, ανεξάρτητα από το ύψος του κεφαλαίου με το οποίο το κάθε μέλος συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο.

Σύμφωνα με την Αρχή αυτή, οι αιρετοί εκπρόσωποι μιας συνεργατικής εταιρείας είναι υπόλογοι στα μέλη και υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο τους. Νοείται ότι τα μη αιρετά μέλη της διοίκησης δε λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Υπόκεινται στον έλεγχο των αιρετών οργάνων και λογοδοτούν σε αυτά. Τα μέλη, δηλαδή, ασκούν έμμεσο έλεγχο στα μη αιρετά όργανα της διοίκησης μέσω των αιρετών οργάνων.

Τα εκλογικά δικαιώματα προβάλλονται με ιδιαίτερη έμφαση στην Αρχή αυτή. Τα μέλη, αναφέρεται, έχουν ίσα εκλογικά δικαιώματα και διευκρινίζεται ότι το κάθε μέλος έχει μια ψήφο. Με τον όρο εκλογικά δικαιώματα νοούνται τα δικαιώματα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, που αποτελούν θεμελιώδη προϋπόθεση για τη δημοκρατική έκφραση μιας κοινωνικής ομάδας.

α. Το δικαίωμα του εκλέγειν:

Τα μέλη έχουν το δικαίωμα να εκλέγουν τα αιρετά όργανα της διοίκησης της εταιρείας τους. Το σημαντικό είναι ότι το δικαίωμα αυτό δεν μεταβάλλεται ανάλογα με το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου που κατέχεται από το κάθε μέλος όπως συμβαίνει στις εταιρείες κεφαλαίου. Κάθε μέλος έχει μια ψήφο. Αυτός ο κανόνας αναβαθμίζει την ανθρώπινη υπόσταση του μέλους και τοποθετεί τον άνθρωπο ψηλότερα από τον παράγοντα κεφάλαιο.

β. Το δικαίωμα του εκλέγεσθαι:

Κάθε μέλος έχει το δικαίωμα να υποβάλει υποψηφιότητα και να διεκδικήσει θέση στα αιρετά σώματα της εταιρείας του. Το δικαίωμα είναι καθολικό και αναφαίρετο. Η σωστή άσκηση του με στόχο την επιλογή των αρίστων εξαρτάται αποκλειστικά από τα μέλη. Γι’ αυτό τα μέλη πρέπει να είναι σωστά διαπαιδαγωγημένα και σωστά πληροφορημένα για να είναι σε θέση να παίρνουν και τις σωστές αποφάσεις. Η ανάγκη της διαπαιδαγώγησης και της πληροφόρησης των μελών ικανοποιείται με την εφαρμογή της πέμπτης συνεργατικής Αρχής, την οποία ήδη αναλύσαμε. http://philadelpheia.blogspot.com/2012/03/blog-post_25.html

Εκλογικό σύστημα:

Η εφαρμογή της Αρχής που μελετούμε ανέδειξε ένα σοβαρό ζήτημα το οποίο πολλές φορές οδήγησε σε διχογνωμίες και έντονες συζητήσεις. Τέθηκε το θέμα της επιλογής του εκλογικού συστήματος στα πλαίσια του οποίου εκλέγονται τα αιρετά όργανα των συνεργατικών εταιρειών. Η διχογνωμία αυτή που απασχόλησε τα συνεργατικά κινήματα πολλών χωρών έχει τις ρίζες της στα φιλοσοφικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν τον 19ο αιώνα στην Ευρώπη για τη συνεργατική οργάνωση της κοινωνίας. Οι οπαδοί της ρεαλιστικής σχολής τάχθηκαν υπέρ του ενιαίου ψηφοδελτίου. Οι οπαδοί της ουτοπιστικής και της σοσιαλιστικής σχολής τάχθηκαν υπέρ του ενιαίου ψηφοδελτίου όταν οι συνεργατικές εταιρείες λειτουργούν σε μια σοσιαλιστική κοινωνία και υπέρ των πολλών ψηφοδελτίων όταν λειτουργούν στα πλαίσια μιας καπιταλιστικής κοινωνίας. Θα πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι οι απόψεις αυτές εξέφραζαν τα δεδομένα της εποχής εκείνης και τις τότε επικρατούσες κοινωνικοπολιτικές αντιλήψεις.

Στις σημερινές δημοκρατικές κοινωνίες, για τη λειτουργία των διαφόρων κοινωνικών θεσμών εφαρμόζεται ανάλογα με το επίπεδο της εκλογής και τα καλώς νοούμενα συμφέροντα του θεσμού για τον οποίο διεξάγεται η εκλογή, είτε το αναλογικό, είτε το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. Για παράδειγμα, σε επίπεδο κοινοβουλίου είναι σχεδόν αδιανόητο να εφαρμόζεται το πλειοψηφικό σύστημα. Αντίθετα, σε ένα κοινωφελές ίδρυμα είναι παράδοξο να εφαρμόζεται το αναλογικό σύστημα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι και τα δύο συστήματα αποτελούν απαυγάσματα της δημοκρατικής σκέψης και εφαρμόζονται κατά περίπτωση με στόχο την καλύτερη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.

Τα συνεργατικά κινήματα των διαφόρων χωρών εφαρμόζουν σχεδόν καθολικά το ενιαίο ψηφοδέλτιο με τη χρησιμοποίηση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος. Ο βασικότερος λόγος αυτής της επιλογής είναι η ανησυχία που υπάρχει για κομματικοποίηση των συνεργατικών εταιρειών και παραβίαση κυρίως της πρώτης συνεργατικής Αρχής με πολύ δυσμενείς επιπτώσεις.

 

Η κυριαρχούσα άποψη των συνεργατικών φορέων είναι η διατήρηση της επιλογής του πλειοψηφικού συστήματος, του οποίου η εφαρμογή για πολλές δεκαετίες απέδωσε σημαντικά και συνέβαλε στην πρόοδο και την ανάπτυξη των συνεργατικών ιδρυμάτων.